«Ο Γιάννης ο βλογημένος»

Βούλα Αραμπατζόγλου Τουζοπούλου: «Ο Γιάννης ο βλογημένος», Ο Αλέξης Τοπαλης και η Ένωση Ρουμελιωτών Νέας Ιωνίας

Πέμπτη, 16 Ιανουαρίου 2014 09:30:00

Μονόστηλο Δίστηλο

Της Βούλας Αραμπατζόγλου Τουζοπούλου* - «Ο Γιάννης ο Βλογημένος» είναι ένα Χριστουγεννιάτικο διήγημα του μεγάλου ζωγράφου και συγγραφέα Κόντογλου. Η Ένωση Ρουμελιωτών είναι ένας δραστήριος και δημιουργικότατος σύλλογος της Νέας Ιωνίας, που παράγει πολιτισμό, όπως σωστά επισήμανε στην Χριστουγεννιάτικη γιορτή τους ο Δημοτικός Σύμβουλος και υποψήφιος Δήμαρχος , πρόεδρος της ΠΑΚ Νέας Ιωνίας Άρης Χατζησαββίδης.

Ποιος όμως είναι ο Αλέξης Τοπάλης και τι σχέση έχει με τον «Γιάννη τον Βλογημένο» και την Ένωση Ρουμελιωτών;

Για να καταλήξουμε και κυρίως να αναλύσουμε την άμεση σχέση είναι απαραίτητο να πάμε βαθειά στον χρόνο και συγκεκριμένα περίπου 35 χρόνια πίσω. Δούλευα τότε στον Κέντρο Εφοδιασμού του Πολεμικού Ναυτικού στον Σκαραμαγκά μια ώρα δρόμο με υπηρεσιακό λεωφορείο που περνούσε από την Νέα Ιωνία. Τα καθήκοντά μου ήταν η ταξινόμηση των υλικών σύμφωνα με διεθνείς κωδικούς και η σύνταξη προδιαγραφών.

Μια μέρα στο γραφείο μου μπήκε ένας νεαρός αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού, ψηλός, κομψός, ωραίος, πραγματικός λεβέντης και παράλληλα πολύ σεμνός έως και ντροπαλός. Ήταν ο Αλέξης Τοπάλης. Ζητούσε πληροφορίες για κάποια υλικά, ακατάληπτα κωδικοποιημένα γι αυτόν που ήταν καινούργιος στην θέση. Τις επόμενες μέρες πρόσεξα ότι ο νεοφερμένος αξιωματικός έπαιρνε το ίδιο λεωφορείο με μένα και ότι η στάση του ήταν λίγο μακρύτερα από την δική μου. Άρα ήταν Νέο-ιωνιώτης.

Το γεγονός αυτό καθώς και το καλό του παρουσιαστικό και η υπερβολική του ευγένεια, με έκανε να σπεύδω να τον εξυπηρετώ όποτε ερχόταν στο γραφείο μου για συνεργασία.

Πέρασαν τα χρόνια και φυσικά χαθήκαμε αφού πρώτα μετατέθηκε αυτός και μετά έφυγα και εγώ από το Υπουργείο Άμυνας.

Μετά περίπου τριάντα χρόνια τον συνάντησα δύο φορές. Η πρώτη ήταν σε μία εκδήλωση του Δήμου και η δεύτερη στην Λεωφόρο Ηρακλείου τυχαία την ημέρα που θα παρουσιαζόταν το βιβλίο μου. Του έδωσα πρόσκληση και με μεγάλη χαρά τον είδα το βράδυ να έρχεται.

Η τρίτη φορά που τον ξαναείδα ήταν για μένα μία πολύ ευχάριστη έκπληξη. Ήταν στην χορωδία παραδοσιακού τραγουδιού, στην οποία προσχώρησε ο σύζυγός μου.

Με τις συστάσεις είπε στον σύζυγό μου:

- Θυμάμαι την γυναίκα σου, ήταν μία πολύ πρόθυμη και ευγενική κοπέλα, που με υπομονή και ζήλο μου εξηγούσε τα FSN και NSN.

Άρα οι καλές εντυπώσεις και τα αισθήματα ήταν αμοιβαία. Με την καινούργια όμως συναναστροφή μαζί του με εξέπληξε η αλλαγή της προσωπικότητάς του. Δεν ήταν η σιωπηρή, ήρεμη, διακριτική παρουσία, αλλά αντιθέτως μία δυναμική, ηχηρή φωνή που έδινε ψυχή και ζωντάνια στο περιβάλλον του. Ο Αλέξης έχει μεταμορφωθεί ή καλλίτερα έχει απελευθερωθεί σε άτομο που θέλει, που διεκδικεί, που τολμά και που επιτυγχάνει, κρατώντας όμως ακέραιο όλο τον συναισθηματικό του πλούτο και την έμφυτη ευγένειά του.

Φαίνεται ότι συνήθως στα νεανικά μας χρόνια η αίσθηση του καθήκοντος στην κοινωνία, στην εργασία και στην οικογένεια συνθλίβει το εγώ και καταδυναστεύει τις πράξεις μας και την συμπεριφορά μας. Η επιθυμία για έκφραση και εξωτερίκευση του ψυχικού μας κόσμου και για εκδήλωση των συναισθημάτων μας μένει σιδηροδέσμια στο υποσυνείδητο. Τυχεροί όσοι καταφέρνουν έστω και μετά από χρόνια να σπάσουν τις αλυσίδες. Ο Μπρέχτ στο διήγημά του «Η Aνυπόληπτη Κυρία», γράφει για μία κυρία του καθήκοντος, που λίγο πριν το τέλος της, έκανε πράγματα ασύμβατα με το κατεστημένο του οικογενειακού της περιβάλλοντος, για να καταλήξει ο Μπρέχτ στον επίλογο:

«Απογεύτηκε τα μακρινά χρόνια της σκλαβιάς με τα λίγα χρόνια της ελευθερίας και κατανάλωσε το ψωμί της ζωής ίσαμε το τελευταίο του ψίχουλο».

Στην απελευθέρωση από τα δεσμά των τύπων και του επιβεβλημένου καθωσπρεπισμού και σοβαροφάνειας βοηθούν από λίγο έως πολύ οι οργανωμένες συνεργατικές ομάδες. Αν θεωρήσουμε σαν τέτοιες ομάδες και κάποιους υγιείς συλλόγους, που προσφέρουν πραγματικό πολιτιστικό έργο, τότε η συμβολή των συλλόγων αυτών στην θετική αλλαγή της προσωπικότητας όσων καλλιεργούν ήθος και πνεύμα μέσα από πολιτιστικά δρώμενα, είναι δεδομένη και σίγουρη. Άλλωστε την αλλαγή του Αλέξη δεν άργησα να την διαπιστώσω παρακολουθώντας τον μέσα από σειρά πολιτιστικών εκδηλώσεων στις οποίες συμμετείχε ενεργά, γιατί ο Αλέξης εκτός από τις δύο χορωδίες παραδοσιακού τραγουδιού (αφενός του Δήμου και αφετέρου του Εργαστηρίου Παραδοσιακού Τραγουδιού Περισσού, το οποίο διατηρούν φέτος από κοινού η Ένωση Ρουμελιωτών Νέας Ιωνίας, ο Ιερός Ναός της Αγίας Αναστασίας Περισσού και ο Σύλλογος Φίλων «Η Αλληλεγγύη») δραστηριοποιείται και σε θεατρικά δρώμενα της Ένωσης Ρουμελιωτών.

Παράσταση που θα μιλιέται για χρόνια στην Νέα Ιωνία υπήρξε η σατιρική «Γκόλφω» που δόθηκε από την Ένωση Ρουμελιωτών στις 10 Μαρτίου 2013 κατά την ετήσια αποκριάτικη γιορτή, όπου την Γκόλφω υποδύθηκε ο Αλέξης. Όλοι οι συντελεστές ήταν εξαιρετικοί αλλά η προσωποποιημένη Γκόλφω στο στυλ του Αλέξη, έφερε ακράτητο γέλιο στο ακροατήριο. Η πληθωρική φιγούρα της ηρωίδας έκρυβε με μαεστρία, πίσω από την φαινομενική της σεμνότητα και παρθενικότητα, την πονηριά και υποκρισία ενός τολμηρού θηλυκού με αχαλίνωτο ταμπεραμέντο. Μόνο φτασμένοι κωμικοί ολκής θα μπορούσαν να αποδώσουν με τόση πειθώ, αλλά και τόση ζωντάνια και κέφι, αυτή την διττή προσωπικότητα της παραποιημένης Γκόλφω, η οποία όμως δεν είναι σπάνια στην κοινωνία. Οι κωμικοτραγικές εκδηλώσεις οδύνης της για την κοινωνική αδικία που υφίστατο, στον άνισο ομολογουμένως αγώνα της για ένα κατά τα άλλα αμφιβόλου ποιότητος έπαθλο (τον γάμο της δηλαδή με τον επιπόλαιο και παραδόπιστο Τάσο), προβλημάτισαν και κατέπληξαν. Φυσικά ο σεναριογράφος με την ευρηματική του σάτιρα έδωσε έναυσμα και ελεύθερο πεδίο στους συμμετέχοντες να αυτοσχεδιάσουν και να εισάγουν το προσωπικό τους χιούμορ και πνεύμα, γιαυτό και ο θεατής εισέπραττε, πέραν της ψυχαγωγίας, την ζεστασιά μιας φιλικής συντροφιάς.

Μία άλλη παράσταση που πραγματικά αποδεικνύει την πολιτιστική δυναμική του συλλόγου Ρουμελιωτών μέσα από τις πρωτοβουλίες και διοργάνωση του προέδρου της Θ. Ραυτόπουλου και την συλλογική εθελοντική προσφορά μελών και φίλων του συλλόγου, ήταν το φετινό Χριστουγεννιάτικο αφιέρωμα στον μεγάλο Μικρασιάτη ζωγράφο και συγγραφέα Φώτη Κόντογλου. Στην παράσταση αυτή αξιοποιήθηκε η χορωδία παραδοσιακού τραγουδιού και κυρίως οι ικανότητες του κατά γενική ομολογία επιτυχημένου και καταξιωμένου μαέστρου της Β. Σαραντίδη, με την συμβολή του κιθαρίστα Ι. Παυλίδη, αλλά και το ταλέντο και η ακούραστη συνεισφορά στην δομή και παρουσίαση της παράστασης της γυναίκας του μαέστρου, ηθοποιού Έλενας Στρατή. Η Έλενα Στρατή ανάμεσα σε μουσικές παρεμβάσεις της χορωδίας αφηγείτο κείμενα του Φ. Κόντογλου σχετικά με Χριστουγεννιάτικες μικρασιάτικες παραδόσεις και διηγήματα, ενώ επί σκηνής τα απέδιδαν θεατρικά με μεγάλη υποκριτική ικανότητα κάποιοι από τους συντελεστές.

Εκεί ξαναθαύμασα τον φίλο μου τον Αλέξη. Αντιδιαμετρικά με την «Γκόλφω» όπου σκόρπιζε το γέλιο, τώρα σαν «Γιάννης ο Βλογημένος» στο σχετικό διήγημα του Κόντογλου σκόρπισε ρίγη συγκίνησης. Έβγαλε πηγαία την έμφυτη μετριοφροσύνη και σεμνότητα αλλά και την ταπεινότητα της αγνής και άδολης ψυχής του ήρωα, όπως υπαγόρευε ο ρόλος. Κορυφαία ήταν η στιγμή που τρέμοντας από το δέος της παρουσίας του Αγίου Βασιλείου στο φτωχικό του και συντετριμμένος κάτω από το βάρος των κριμάτων, που πίστευε ότι η φτώχεια του δημιούργησε, ξέσπασε σε έναν εντελώς αληθινό λυγμό, κάνοντάς μας σχεδόν όλους να δακρύσουμε.

Όταν με είδε από μακριά να τον πλησιάζω για να τον συγχαρώ μου φώναξε με ενθουσιασμό, με τον αυθορμητισμό που τον διακρίνει:

-Βούλα , ο λυγμός μου βγήκε από μόνος του. Αλήθεια σου λέω, δεν τον επιδίωξα.

Φίλε Αλέξη, την πραγματική τέχνη, την αληθινή, δεν την επιδιώκει ο αγνός υπηρέτης της. Του προκύπτει από μόνη της Επιλέγει η ίδια τα πρόσωπα που της αξίζουν, όπως επέλεξε ο Άγιος Βασίλειος τον Γιάννη τον Βλογημένο στο διήγημα του Κόντογλου, που ζωντάνεψες στην θεατρική σκηνή.

Βέβαια όλοι οι συντελεστές της εκδήλωσης ήταν εξαιρετικοί γιατί δούλεψαν με καρδιά και ψυχή. Μαζί τους και ο σύζυγός μου, που ανήκει στην χορωδία παραδοσιακού τραγουδιού και που ανέλαβε στην θεατρική παράσταση τον ρόλο να παίζει τάβλι σε ένα μικρασιάτικο καφενείο μαζί με τον πρόεδρο του Συλλόγου Αλληλεγγύη κ. Ν. Καρλιάμπα. Για να τον καμαρώσω με έφερε με το ζόρι Χριστουγεννιάτικα από την Λάρισα, δηλαδή 350 χιλιόμετρα μακριά από τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου. Χαλάλι όμως γιατί πραγματικά θα έχανα μια σπουδαία δουλειά μεγάλων αξιώσεων, που όπως τόνισε ο πρόεδρος της Ένωσης Ρουμελιωτών Θ. Ραυτόπουλος, που σημειωτέον υποδύθηκε με επιτυχία τον Άγιο Βασίλειο, στηρίχθηκε στον εθελοντισμό, στην ψυχή και στο μεράκι ολόκληρου του επιτελείου.

Έκτοτε ο σύζυγός μου ζει τον θρίαμβο, γιατί όπως ο ίδιος μου είπε:

-«Οι προτάσεις πέφτουν βροχή για να παίξω.»

-«Μπράβο, αλλά να παίξεις τι; Σαίξπηρ ή Μολιέρο;»

-«Όχι. Τάβλι»

*Η Βούλα Αραμπατζόγλου Τουζοπούλου είναι Χημικός Παν/μιου Αθηνών, Μέλος της Ένωσης Ελλ. Λογοτεχνών